Roma-Berlin Ekseni
Roma-Berlin Ekseni, II. Dünya Savaşı öncesinde Almanya ve İtalya arasında kurulan ve giderek diğer faşist devletleri de içine alan siyasi ve askeri ittifaktır. Bu terim, ilk olarak Benito Mussolini tarafından 1 Kasım 1936'da Milano'da yaptığı bir konuşmada kullanılmıştır. Mussolini, bu ittifakın Avrupa çevresinde bir "eksen" oluşturacağını ve diğer Avrupa devletlerinin bu eksen etrafında döneceğini öne sürmüştür.
Oluşumu ve Gelişimi
Roma-Berlin Ekseni'nin oluşumunda çeşitli faktörler etkili olmuştur:
- Ortak İdeoloji: Hem Nazi Almanyası hem de Faşist İtalya otoriter, milliyetçi ve yayılmacı ideolojilere sahipti. Bu ideolojik yakınlık, iki ülke arasında doğal bir bağ oluşturmuştur.
- Ortak Dış Politika Hedefleri: Her iki ülke de Versay Antlaşması'nın getirdiği sınırlamalardan hoşnutsuzdu ve mevcut uluslararası düzeni değiştirmek istiyordu. Özellikle Almanya, kaybettiği toprakları geri almak ve Orta Avrupa'da nüfuzunu artırmak isterken, İtalya da Akdeniz ve Afrika'da yayılmacı politikalar izlemek niyetindeydi.
- İspanya İç Savaşı: İspanya İç Savaşı (1936-1939), Almanya ve İtalya'yı General Francisco Franco'nun milliyetçi güçlerini desteklemek için bir araya getirmiştir. Bu süreç, iki ülke arasındaki işbirliğini ve koordinasyonu güçlendirmiştir.
- Batılı Güçlere Karşı Hayal Kırıklığı: İtalya, I. Dünya Savaşı'nda Müttefik Devletler'in yanında yer almasına rağmen, savaş sonrası beklentilerini tam olarak karşılayamamış ve bu durum Batılı Güçler'e karşı bir hayal kırıklığına yol açmıştır. Almanya da benzer şekilde Versay Antlaşması'nın ağır şartlarından dolayı Batılı Güçler'e karşı bir güvensizlik beslemekteydi.
Eksen'in oluşum süreci şu şekilde gelişmiştir:
- Ekim 1936: Almanya ve İtalya arasında "Ekim Protokolü" olarak da bilinen bir işbirliği anlaşması imzalanmıştır. Bu anlaşma, iki ülke arasında dış politika, ekonomik ilişkiler ve askeri işbirliği konularında koordinasyonu öngörmekteydi.
- Kasım 1937: Almanya, İtalya ve Japonya arasında Anti-Komintern Paktı imzalanmıştır. Bu pakt, Komünist Enternasyonal'e karşı bir ittifak oluşturmayı amaçlıyordu ve dolaylı olarak da Sovyetler Birliği'ne karşı bir cephe oluşturuyordu.
- Mayıs 1939: Almanya ve İtalya arasında "Çelik Pakt" olarak da bilinen bir askeri ittifak anlaşması imzalanmıştır. Bu anlaşma, iki ülke arasında bir savaş durumunda karşılıklı askeri yardımı öngörmekteydi.
Eksen Güçleri ve Müttefikleri
Roma-Berlin Ekseni'nin temelini Almanya ve İtalya oluşturmaktaydı. Ancak zamanla başka devletler de bu ittifaka katılmış veya destek vermiştir. Bunlar arasında:
Bu devletlerin çoğu, II. Dünya Savaşı sırasında Almanya'nın yanında savaşmıştır.
Eksen'in Çöküşü
Roma-Berlin Ekseni, II. Dünya Savaşı'nın sonlarına doğru çökmeye başlamıştır:
Sonuç
Roma-Berlin Ekseni, II. Dünya Savaşı'na giden süreçte önemli bir rol oynamış ve savaşın başlamasına zemin hazırlamıştır. Bu ittifak, otoriter rejimlerin yayılmacı emellerini gerçekleştirmek için bir araya gelerek, dünya barışını tehdit edebileceğini göstermiştir. Eksen'in çöküşü, II. Dünya Savaşı'nın sona ermesi ve yeni bir dünya düzeninin kurulmasıyla sonuçlanmıştır.